افغانستان، مردم، تاریخ و سیاست
(معرفی کتاب)

مصطفی عمرزی

گسترده گی مسایل، نگرش بر آن ها را چند بُعدی می سازد. به دلایل مختلف، درگیری امروزی، به هر نوعی که باشد، مستلزم آگاهی هایی ست که باید با وقوف بر جوانب مختلف، ارائه شوند.

به باور من، آن چه ما را در تقابل طولانی قرار داده، افزون بر جنبه ی فزیکی، دوام روحیات آن است. تحت تاثیر جریان مستمر ستیزه گر که تغییر ماهیت می دهد و با استعانت از کارت های مختلف، بازی می کند، مردم ما در چهار راه حوادث، نمی توانند به درستی تصمیم بگیرند.

من در حدود دو دهه، ناظر تنازعی بوده/ استم که اذهان بخش بزرگ جامعه ی افغانی را اشغال کرده است. شوربختانه، بار منفی ذهنیت سازی، همیشه بر طرف مثبت، سنگینی می کند. با این حال، تلاش برای بیرون رفت، یافت راه حل و واکنش های به موقع، جزو فرهنگ سازی هایی به شمار می روند که طیف نخبه گان حامی منافع ملی، با نگرانی و دقت، منظور می کنند.

افغان های زیادی را می شناسیم که مصرانه فعال اند. در این میان، شماری با اشراف بیشتر، محور هایی را ایجاد کرده اند که دکتور نور احمد خالدی را می توان یکی از مهمترین  آن ها برشمرد.

در فضای مجازی افغان ها، اصرار مدام دکتور خالدی به خاطر تحفظ منافع ملی، او را در جایی قرار داده که اگر حامیان نظرات نیکش را منفی کنیم، مواجهه با طرف های مخالف که عموماً میانه ای با ارزش های اخلاقی ندارند، آسان نیست.

 می دانیم که اگر ساده ترین ادعا نیز بی پاسخ بماند، تابو می شود. بنا بر این، استقامت و تحمل قابل ستایش داکتر خالدی، در زمینه ی گسترده گی مسایل، چند بُعدی رونما می شوند. ارائه ی معلومات همه جانبه، از مواردی ست که در محور های همه شمول، وضاحت دارد.

کتاب «افغانستان، مردم، تاریخ و سیاست»، اشراف عمیق داکتر خالدی در زمینه ای ست که او را ناگزیر می کند در تنازع بی امان حفظ کشور، در برابر مخالف و موافق، پاسخ بگوید.

در کتاب «افغانستان، مردم، تاریخ و سیاست»، ویژه گی چندی بُعدی در زمینه ی      گسترده گی مسایل، ارزش آن را بیشتر می سازد. چنان چه یادآوری کردم، پیچیده گی مسایل مورد منازعه، ایجابات درک همه جانبه را دارند. بار ها اتفاق افتاده که مخالفان منافع ملی، با تداخل برداشت های دلخواه تاریخی- فرهنگی، با مهارت هایی که بیشتر از نظر عوام می افتند، پرستیژ واحد سیاسی افغانستان را خدشه می زنند. در چنین مواقع، بسیار اتفاق می افتد که در خلای ایجاد شده، منظور مخالفان، برآورده شده است. ریفرنس بیش از حد به گذشته هایی که جزو مقوله ی جیوپولیتیک نیستند، مسئله ای نیست که مردم به آسانی درک کنند. خلط مفاهیم بی مرز(خراسان) با خلط مفاهیم مرزی(افغانستان) از مثال های بارزی ست که فقط طرف هایی می توانند در زمینه ی آن ها حکم صحیح بدهند که در تنازع سیاسی، آگاهی های قابلا ملاحظه ی فرهنگی و تاریخی داشته باشند.

کتاب «افغانستان، مردم، تاریخ و سیاست» با ویژه گی اشراف به عمق و تبیین تاریخی- فرهنگی، یک تالیف پُرارزش افغانی ست که در این نوع، نمونه ی زیاد ندارد. با وجودی که در تنازع دفاع از مملکت، اکثراً شعارگونه عمل کرده ایم، اما معدود محور های واقف بر گسترده گی مسایل، مردم را در سنگر هایی متحد ساخته اند که اگر به دلایل مختلف، نتوانسته بودند به درک نصابی، اجندایی و استراتیژیک دانش برسند، افغان هایی وجود دارند که با اصرار بیش از حد، آنان را روشن ساخته اند.

این مسئله نیز اهمیت دارد که چه مفاهیمی باید حفظ شوند. افزون بر تقبل طرف شدن با خصومت هایی که با تمام امکانات دشمنان، تجهیز می شوند، توحید موجودی غنی فرهنگی به گونه ی کتاب، هرچند تحمیل بیش از حد است، اما شاید نهایت صبوری کسانی را هم تبارز دهد که مایل استند تلاش های مدام شان، مقطعه یی نباشند.

این چندمین کتاب دکتور خالدی، به معنی حفظ فرهنگ سازی هایی ست که اگر در بحران کنونی، جلو برویم، رجوع به آن، ماخذ معتبر می شود تا با درک مسایلی که افغان های آگاه در نیم قرن اخیر از نزدیک آن ها را تجربه کرده اند، ریشه شناسی مشکلاتی هم میسر باشد که در مسیر سیاسی، ناگزیر باید بشناسیم. درک این نکته که مشکلات سیاسی ما ریشه دار شده اند، اهمیت آثاری را بیشتر می سازد که علیه آن ها، فرهنگ سازی کرده اند.

کتاب «افغانستان، مردم، تاریخ و سیاست»، چنانی که از نامش پیداست، یک پرداز چند منظوره است. در واقع خلط چند پدیده در چند مقوله که هر کدام جداگانه باید تبیین  شوند، نمایانگر این حقیقت است که رو آوردن به تنازع، چنانی که بتواند موثر باشد، نیازمند اشراف بر آگاهی های همه جانبه است. موثرترین فرهنگ سازی های ما علیه مخالفان، به آثار روشنگری برمی گردد که همه جانبه ارائه شده اند.

افغان هایی که در قبال منافع ملی، احساس مسوولیت بیشتر دارند، چنانی که امتحان داده اند، تا اخیر مواظب خواهند بود، اما مهم است که تاملات آنان حفظ شوند. حفظ تاملات ملی که روی منطق، آگاهی، نگرش ژرف و درک حساسیت ها استوار باشد، یک فرهنگ جامع است که اگر هم منوط به زمان و مکان باشد، پایه هایی می شود که با اطمینان می توان روی آن ها پرچم حیثیت و افتخار را به اهتزاز در آورد.