د فدرالي نظام نغاره بیا وډنګول شوه!

د افغانستان اوسنی نظام او جوړښت د ۱۳۸۲ کال لویې جرګې په پایله کې تثبیت او تأیید شو، خو د تېرو اتلسو کلونو په ترڅ کې د واک تږیو، مغرضو سیاسیونو او پردیپالو څېرو یو په بل پسې د مطرح کېدو، امتیاز تر لاسه کولو او برحالو حکومتونو ته د سرخوږي جوړولو په موخه د فدرالي نظام را منځته کولو نغاره وډنګوله.
یوازې دا څېرې ندي، چې فدرالي نظام غواړي، بلکې داسې نورې کړۍ هم شته، چې دوه پښې یې په یوه موزه کړي او غیرمتمرکز نظام یا پارلماني نظام غواړي.
دغو څېرو پخوا هم له امریکایي سناتور دینا رورا باکر سره به دوبۍ او نورو هېوادونو کې لیده کاته درلودل، څو خپل خوب په حقیقت بدل کړي او وروستی مورد یې د جوبایډڼ څرګندونې دي.
لومړی به راشم د ریاستي او پارلماني نظامونو تعریفونو ته او ورپسې به د امریکا د ډموکراټ ګوند نوماند جوبایډن خبرې وڅېړو، چې څه معنا لرلای شي؟

قصه ی مفت جبهه ی مقاومت

مصطفی عمرزی

ما، یعنی شاهدان زنده ای که با شعور به سن رسیده گان، سی یا چهل سال تاریخ سیاه پسین را در حافظه داریم، به نام داورانی که نیازی به چپ و راست ندارند، می توانیم به راحتی ادعای گروه ها، افراد و اشخاصی را نفی و باطل کنیم که با گرایش های چپی و راستی، تاریخ و تحلیل سیاسی می نویسند.
من در کتاب «یک قرن در تاریخ و افسانه»(تاریخ شفاهی یک قرن اخیر افغانستان) کوشیده بودم با آوردن خرد مردم، صد سالی را تعریف کنم که در منظر چپ و راست، بسیار تحریف شده است.
باند شر و فساد یا گروهک موذی جمعیت- شورای نظار که در تمام عرصه ها سقوط کرده است، همیشه از ادعا استفاده می کند.

فقر سیاسی
(چرا بسیار شاهنامه می خوانند؟)

مصطفی عمرزی

گاهی یک داور دیگر نیز نیاز است تا در عرف معمول تقابل، گره از مشکل بگشاید. ما در جناح هایی که بسیار سیاسی شده اند، در بُرنده گی ستیز، نگرش بی غرض را از دست می دهیم. بنا بر این، یک قضاوت منصفانه که آتش عصبیت را فرو نشاند، حداقل در نمونه ی تاریخی «تذکر الانقلاب» علامه فیض محمد کاتب هزاره، یک داور دیگر شد که وقتی توازن تعریف تاریخ آن دوره برهم می خورد، حقیقت را میزان می کند.
در اقتباس زیر، به صراحت از فقر سیاسی، سخن رفته است، اما با این تفاوت که نویسنده با برشمردن شکست یک تابوی دیگر، سعی کرده آن را به قضاوت ما بگذارد. آن فقر سیاسی چیست؟

د شاعر پسرلی
(معرفی کتاب)

مصطفی عمرزی

بهار شاعر، دنیای پُرگل و بلبل است. الهام از طبیعت، تخلیق ادبی را از رنگینی هایی نیز اشباع می کند که در هرکجای دنیا، بسته به تنوع آفرینش، ادبیات زبان های مختلف را معرفی کرده است.
در افغانستان ما، بهار شاعر در تنوع جغرافیای افغانستان، گاه حتی «همیشه بهار»(وصف ننگرهار) دارد، اما عمر بهار در جغرافیای افغان زمین، کوتاه و زیاد است. تغییر طبیعت در بلندی های پامیر و بامیان، به زیبایی های زمستان عادت دارد و فلات جنوب و آرامش های زمینه های پایین، بیشتر با اشجار سبز همخو اند.
بهار شاعر شهید محمد جان فنا، الهامی ست که از بسته گی های او به طبیعت شرق افغانستان، منشه می یابد. در کتاب «بهار شاعر/ د شاعر پسرلی»، عجایب خلقت با رنگ آمیزی ها و تنوع، رئالیسمی ست که در پیرامون حیات انسان، حتی در جوار رشد مدنیت های بزرگ که از شاهکار های انسانی، انبوه هستند، تقدس و احترام شده است/ می شود.

افغانان به تر کله په اور کې سوځي؟

کلونه کېږي، چې د افغانستان د پرمختګ او سوکالۍ دښمنان په پرله پسې توګه هڅه کوي افغانان د قومي، ژبني او مذهبي تعصب د اور په لمبو کې وسوځوي.
د هیواد سیاسي او امنیتي حالت هم د روان اخ و ډب او تپل شوې جګړې له امله ورځ په ورځ د اندېښنو د ډېرېدو لامل ګرځي.
اتلس کاله کېږي، چې د ولس په کور مو د ویر ټغر خور دی، څوک خپل زامن له لاسه ورکوي، څوک خپله لور، خور، خپل ورور، میندې او پلرونه او څوک خپل کور؛ خو بیا هم ټول یوه هیله لري او هغه ده د سولې ټینګېدل، چې له پردیو یې تمه لرو.
له اتلس کلنې جګړې ورهاخوا د څلوېښت کاله کېږي، چې جګړو نور له خلکو توان، ځواک، نېکمرغي او هر بل څه اخیستې دي او ټول په تمه وو، چې د امریکا او طالبانو نهه پړاویزه خبرې به که څه هم د پردو تر شا وې او له اندېښنو سره تړلې؛ بالاخره د دوی د دردونو او غمونو ډاکټر ورته وزېږوي، خو هغه هیله هم له خارو سره خاورې شوه.

روان وضعیت او د ملي زعامت تشه

په هېواد کې ورځ تر بلې وحشت ډېرېږي ، انارشیزم حاکم دی، اقتصادي ناورین که څه هم تر یوه بریده کابو شوی؛ خو بیا هم تر سترګو کېږي، په خپلسري روانه ده، میلیونونه انسانان په مخدره توکو روږدي دي، په سلهاو زره ا نسانان وزګار دي، هره ورځ په لسګونو هېوادوال مو له هرې خوا وژل کیږي، بېوزلي حاکمه ده، د غریب او بې وسو افغانانو حق تر پښو لاندې دی، په غریبو او بې وسو انسانانو قانون پلي کېږي، دلته تي رودي ماشومان چې تر اوسه یې پنسل هم په لاس کې نه دی اخیستي؛ په مهمو او لویو پوسټونو په دندو ګمارل کیږي، بېسوادان او ټوپکسالاران خلک ګواښي، په ملي ارزښتونو ملنډې وهل کیږي، تش په نوم مشران هره ورځ په ملي ګټو ملنډې وهې او قانون تر پښو لاندې کوي؛ تش په نوم مشران، چې له ختیځ او لویدیځ هېوادونو څخه رالېږل شوې دي زما د نیکونو پر خاوره باندې له پردیو سره چنې وهې او ګوډاګیتوب کوي، دلته پوښتنه او ګرویږنه نشته.
د افسوس خبره دا ده، چې زه یو رښتونی، زړه سوانده، ملي، مؤمن مسلمان، رښتینی افغان او د ولس غمخور رهبر او زعیم نلرم.

زاد روز ابوریحان البیرونی (رح)

خواجه محمد نعیم قادری

در نخست یک هزار و چهل و ششمین زاد روز فرخنده دانشمند شهیر خراسانی روان شاد ابوریحان البیرونی را گرامی داشته و این روز خجسته را به همه میهنان عزیز ، جهانیان به ویژه به اهل علم و فرهنگ و اندیشه صمیمانه تبریک و تهنیت می گویم. و به نام نامی این دانشمند گرانمایه به خود می بالم و مراتب قدردانی خود را ازچنین نخبگانی اعلام می نمایم.
ابوریحان محمد بن احمد البیرونی {زاده ۱۳ سنبله (شهریور) سال ۳۵۲ خورشیدی شهر کاث خوارزم (ازبکستان) و متوفای ۲۲ قوس (آذر) ۴۲۷ خورشیدی در شهر غزنی }، دانشمند ریاضی دان، ستاره شناس، تقویم شناس، انسان شناس، هند شناسی، تاریخ نگار و زیست شناس برجسته خراسانی در سده چهارم و پنجم هجری می باشد که از بزرگترین دانشمندان مسلمان و یکی از بزرگترین دانشمندان فارسی زبان در همه اعصار و قرون می باشد. البیرونی با استعداد خارق العاده یی که داشت با زبان های فارسی، خوارزمی، عربی، سانسکریت، عبری و سریانی آشنایی داشت. که او را پدر علم انسان شناسی نیز می نامند. شمار تألیفات او زیاد است که غربی ها او را دانشمند عصر ها می نامد.

غزل

حیات الله بخشی

تا غم نکشی مثال عاشق
 آگه نشوی ز حال عاشق

 اسرار نهان عشق باید
 پنهان کنی مثال عاشق

 دردش به دل و دوا نخواهد
این است حد کمال عاشق

ایمن نشوی به وادی عشق
 تا آن جا نروی به بال عاشق

زیبایی زنده گی به عشق است
در عشق بود جمال عاشق

غزل

حیات الله بخشی

 مجنون توام خراب عشقم
در کوره ی دل کباب عشقم

مقرون اجابتم ز رحمت
در سایه ی از سحاب عشقم

من ذره ی عاشقم و لیکن
گم گشته ی آفتاب عشقم

روشن به جهان ستاره ام من
چون هاله ی ماهتاب عشقم

در خاطره ها خطور دارم
چون خاطره ی کتاب عشقم

ساقی

حیات الله بخشی

ساقیا یک دو ساغر نازنینم می بده
می بده ای مه جبینم می بده

 گه به ساغر گه به جامم دم به دم
 بی تعلل نازنینم می بده

 تا غم هجران جانان کم شود
 ساقیا چند ساتگینم می بده

 تا شوم مجنون و بی خود ساقیا
از به جای انگبینم می بده

عیش گیتی چون نباشد پایدار
 تا غمی را من نبینم می بده

پول پرست

هارون انصاری

 این پول است که آدمی را دیگر می کند
 ورنه صداقت، جوهر را بیشتر می کند

 چون شاهی ز کرسی مسند رفت برکنار
 قوم خودش او را خاک بر سر می کند

 شاه مظلوم شد روانه سوی ملک مردم
انگلیس بود که او را در خانه اش قفل به در می کند

 چون حکومت کرد تغییر، شاه جدید آمد روی کار
 مردم را به دوری از آن دیگر، چون نهی از منکر می کند

 سالیان بودند در گذر، حکومت ها هم جدید
پیرزالی ز روی عقده، عقل را از سر بدر می کند

د ځینو افغانانو قضاوت ته سلام!؟؟

عبدالله وردک ، انګلستان - سپتمبر - ۲۰۱۹

ګرانو او قدرمنو وروڼو او خویندو! السلام علیکم و رحمت الله و برکاته! الله (ج) د وکړي، چې ټول روغ او جوړ وئ.

ګرانو او قدرمنو لوستونکو!

داسې فکر کېده، چې د اشغالګرو سره ملاتړي، به یو څه وغندل شي. لېکن، اوس داسې معلومیږي، چې کېدای شي، هغوی ته د غوږ تاوولو پرځای، مکافات ورکړل شي.
ځینو افغانانو، د وطن د خدمت تر نامه لاندې، ګران افغانستان له خاورو سره برابر کړ. د افغانستان د چور کولو دپاره، ځینو داخلي، او ځینو خارجی غلو، لاسونه سره یو کړل، او د ګران افغانستان، ملی سرمایې یې ټولې لوټې، او چور کړې.
هېره د نه وي، چې په اسلام او وطن مینو افغانانو، هر وخت، او په هرځای کې، خپل وطن ته ډېر په اخلاص او صداقت سره خدمت کړیدئ، او الله(ج) دې، دوی ټولو ته، د دوی د نېکو کارو، او خدمت کولو اجرونه ورکړي. آمین یارب العالمین.

مثال های خیلی خوب

مصطفی عمرزی

از وقتی تحریک شعوری تجمع همتباران در ولسی جرگه را دیده ام (مخالفت با تاجر بدرفت ها)، به جرات می توانم بگویم که برای نخستین بار امید هایی زنده شده اند که نوید وحدت هرچه بیشتر بزرگ ترین قوم افغانستان(پشتون ها) از آن ها درک می شود. حمایت های قاطع از کمال ناصر اصولی با تهور قابل ستایشی که بر دهن تنظیمی های فاسد کوبیدند، مثال های خوبی اند که رونما شده اند.
ما در سالیان اخیر، شاهد بوده ایم که در کنار سیاست زده گی های فکری و مکتبی، جمود تلقینی و احتیاط مضر، به اندازه ای به زیان ما تمام شده اند که چند دلقک مزدور که اعتراف می کنند اگر خارجی نباشد، حتی جرات حرف زدن ندارند، متاسفانه با سُست عنصری شماری که فقر فرهنگی دارند، تاجر اند یا دالر خور دوتابعیته و در خط توجیه اعمال دشمنان آن قدر منفی بافی کرده اند تا هاریت سقوی و تنظیمی و ستمی به جایی برسد که در رسانه ها عملاً به هتاکی رو آورند.

مثال های خیلی بد

مصطفی عمرزی

شاید از تلخ ترین خاطرات ما در سالیان اخیر، یکی هم زیر سوال بُردن مشروعیت تاریخی بزرگانی باشد که اگر کسی از تبار ما در این جا احترام می شود، باید خود را بیشتر مدیون ُابُهت آنان بداند.
خبررسانی هتاکی محمود کرزی به احمد شاه بابا که بعداً از سوی وی رد شد تا رذالت ناشناس که شاید متاثر از حزبی گری پرچمی در فارسیسم استحاله شده باشد و حمله ی غنی به تاریخ ما در کنر، در فضایی که کاستن از حقوق و شان پشتون ها به هر نام و بهانه ای سوژه می شود، بدتر از بد بودند.
هر کسی از تبار پشتون که در این جا آقا می شود، یادش نرود این آقایی را مدیون بزرگانی نیز است که افغانستان را به واحد سیاسی، مبدل کرده اند. با زیر سوال بُردن تاریخ خویش، جلوتر از همه از شان خویش می کاهیم. این افاده به منظور اغماض بر ناهنجاری ها نیست، بل به فضای آلوده ای اشاره می کند که تنقید یک جانبه، هدفمندانه حذف ما را تعقیب می کند.

تذکره ی شاعران پشتون
(معرفی کتاب تذکرة الشعراء)

مصطفی عمرزی

در قیال و قالی که از شر جهالت یک ناشناس، بیرون شدند، سعی کردند اثر تاریخی «پته خزانه» را با واقعیت تاریخی بزرگان و ادیبانی نیز دفن کنند که اگر در پته خزانه نفی شوند، در تاریخ، گم نمی شوند.
کتاب «تذکرة الشعراء» یکی دیگر از کتب بسیار مهم در معرفی ادیبانی ست که به زبان پشتو، شعر سروده اند. اهمیت این اثر در این است که قبل از معرفی کتاب «پته خزانه»، بخشی از شاعران دیرین پشتون را معرفی می کند. به قول استاد خدمتگار، پایان تالیف این کتاب، سال1320شمسی می باشد.  
به دنبال تذکر یک هموطن فرهنگی در حاشیه ی نوشته ی من پیرامون زنده گی مرحوم سراج الدین سعید(جد مادری ام) که کتاب مشترکی با مرحوم صالح محمد هوتک دارد، متوجه شدم که کتاب «تذکرة الشعراء» که بالاخره به همت زنده یاد استاد عبدالله بختانی خدمتگار در سال 1366ش در کابل چاپ می شود، در راستای کوشش های صورت گرفته بود که امروزه اگر از کتاب «پته خزانه» نیز مستفید نمی شدیم، شرح حال زبان، ادب، نویسنده گان و شاعران پشتون و پشتوزبان، هرگز محدود نیست.

غزل

حیات الله بخشی

در فصل بهار لاله به کهسار کند رقص
 بلبل به چمن قمری به گلزار کند رقص

 با نغمه ی موزون که وزد باد به گلشن
در گوشه ی باغ سرو و سپیدار کند رقص

 زاهد نگرد گر که جهان خرم و شاداب
 بی خود شود و مست و به تکرار کند رقص

 هوشیار اگر نقش تو در خواب ببیند
 مستانه سحر خیزد و بسیار کند رقص

 آیی تو اگر بر سر بالین من امشب
 اندر بر من این دل بیمارکند رقص