حماسه ی رادمردان نامعلوم

مصطفی عمرزی

«ما با استفاده از منابع معتبر، به ویژه نقل قول های شفاهی از حاجی غلام رسول خان که در تاریخ ثبت شده است و دیگر شاهدان حال در رابطه به مسالهء ملیت امیر حبیب الله، تحلیل و تحقیق هایی داشتیم، زیرا این موضوع، یعنی منسوبیت قومی حبیب الله و نام پدرش تاکنون مورد سوال و تا حدی گنگ باقی مانده است.
پدر حبیب الله (به نقل از حاجی غلام رسول خان) امین الله تاجیک بوده و مادرش از قوم تره کی پشتون های شمالی بوده است، زیرا در این بخش از کابل، مقداری پشتون های مهاجر نیز زنده گی می کنند.
فیض محمد در کتاب تذکره الانقلاب، چاپ مسکو، ص 52، نام پدر او را هدایت الله می نویسد. در جای دیگر او را امیرالله خوانده و بعداً به امین الله اصلاحش کرده است.
سید شاه بخاریی در کتاب «یک سال و چهار پادشاه»(صص 138-140) پدرش را کریم الله می نامد.
سید بهادرشاه کاکاخیل در کتاب خود «پښتانه د تاریخ په ړنا کې»(ص 1079) همانند محی الدین انیس و برهان الدین کشککی از پدر امیر حبیب الله با نام عبدالرحمن، یاد کرده است.

د طالبانو او امریکایانو په مذاکراتو کې د اختلاف پنځه مهم ټکي

طالبان او امریکایان پر پنځو ټکو لا هم اختلاف لري

هاشم وحدتیا واشنګټن

د امریکا ولسمشر ډونلډ ټرمپ تېره اوونۍ افغانستان ته د خپل ناڅاپي سفر په ترڅ کې په بګرام هوایي ډګر کې د خپلو خبرو پر مهال وویل، طالبانو پخوا نه غوښتل چې افغانستان کې اوربند وشي، خو اوس غواړي چی اوربند وکړي. ولسمشر ټرمپ زیاته کړه، دی باور لري چې اوربند سره به د سولې پروسه پر مخ ولاړه شي.
بګرام کې د وینا پر مهال ولسمشر ټرمپ له طالبانو سره د خبرو بیا پیلېدو یادونه وکړه، او د افغان د سولې لپاره د امریکا ځانګړي استازي زلمي خلیلزاد هم تېره اوونۍ قطر کې د تړلو دروازو شاته له طالبانو سره لیدلي دي.
خلیلزاد له څو میاشتو را په دې خوا په قطر کی د طالبانو سیاسی دفتر سره په مذاکراتو بوخت و. دواړو لوریو له نهه پړاوونو وروسته، هوکړه لیک لاسلیک ته چمتو کړ، خو دوه میاشتی مخکی د امریکا ولسمشر ناڅاپه طالبانو سره د سولې خبری ودرولی.
خو ولسمشر ټرمپ، خلیلزاد ته پرېکنده سپارښتنه کړې چې طالبانو سره د سولۍ پروسه ژر تر ژره بشپړ کړي.

د طالبانو بند کې د استرالیايي استاد کیسه:
د افغانستان او پاکستان بېلابېلو سیمو ته یووړل شوو

ټیموټي ویکس وايي، تل یې هیله لرله او هیله یې ونه بایلوده، خو پوهېده چې بالاخره له بنده به ژوندی وځي. 

د طالبانو له بنده د افغانستان امریکايي پوهنتون یوه خوشي شوي استاد ټیموتي ویکس د اسټرالیا رسنیو ته ویلي، د کابو درېیو کلونو بند واټن کې دی او ملګری یې افغانستان او پاکستان کې بېلابېلو سیمو ته وړل شوي وو.
تیموټي ویکس، اسټرالیا ته تر رسېدا وروسته خبریالانو ته وویل، "د ۲۰۱۶ کال د اګسټ پر شپږمه، په کابل کې د افغانستان امریکايي پوهنتون کې له تدریس وروسته له خپل ملګري سره طالبانو وتښتولو."
دی له ټولو هغو ښکېلو اړخونو مننه کوي، چې د دوی په خلاصون کې یې هڅې کړې دي، چې په ځانګړي ډول، د افغانستان، پاکستان، قطر، امریکا او استرالیا د ولسمشرانو، زلمي خلیلزاد او ان د طالبانو د مشر ملا هبت الله اخونزاده نومونه یادوي.

قصه های گروگان پیشین طالبان از ربوده شدن تا آزادی

 پروفیسور تیموتی ویکس گروگان طالبان که چندی پیش در نتیجه تبادله با سران زندانی این گروه آزاد شد، برای نخستین بار در مورد ربوده شدن و دوران زندانش صحبت کرد. او باور نمی کرد که روزی به خانه برگردد.
تیموتی ویکس شهروند آسترالیا روز یکشنبه در شهر سیدنی گفت که او به این باور است که نیروهای ویژه ایالات متحده امریکا چندین بار تلاش کردند تا او و کوین کینگ، گروگان دیگر امریکایی را از زندان طالبان آزاد کنند.
او می افزاید که هیچگاهی امیدش را از دست نداده بود، اما دوره زندان "تاثیرات عمیق و غیرقابل تصور" را بر او به جا گذاشته است. کینگ و ویکس هردو پروفیسور در ۲۰ نوامبر توسط طالبان در ولسوالی نوبهار ولایت زابل آزاد شدند. آنها هردو در دانشگاه امریکایی در افغانستان تدریس می کردند.
آنها در ماه اگست سال ۲۰۱۶ در کابل توسط مردانی با یونیفرم نظامی از گروه طالبان ربوده شدند. طالبان در بدل رهایی آنها، خوستار آزادی فوری سه نماینده بالارتبه شان از زندان کابل شدند.

((سفروحشتناک وپرازترس ترامپ به افغانستان))

 سفرکوتاه وپرماجرا :
ترامپ تقریبا مخفیانه به فلوریدا انتقال شد و از آنجا به افغانستان رفت و وارد پایگاه نظامی بگرام در شمال کابل شد.
خبرگزاری فاکس نیوز نوشته ای را با قلم کریستین فیشر به نشر رسانده است که در سفر ترامپ به افغانستان، وی را به عنوان ژورنالیست از سوی این سفر همراهی نمود، سفری که اکثریت مسافران از مقصد وی نداشتند.
کریستین فیشر می‌گوید: شخصی از سوی استخبارات امریکا نزد من آمد و به من گفت که آیا شما کریستین هستید و من تائید نمودم، وی به من گفت که باید تمام موبایل ها، آی پد، آی واچ و هر وسیله ای که قادر به انتقال سیگنال است را به وی بدهم، شما سفری دارید که بعدا مشخص می شود.

جمعيت و چگونگى مرگ حضرت سليمان (ع )!

در اساطير و منابع غير مؤثق آمده است: حضرت سليمان كه پيامبرى و پادشاهى در او جمع شده بود و بر انس و جن و حيوانات حكومت مى كرد. زمانى كه عمرش به پايان رسيد، عزرائيل او را در محراب و محل عبادت قبض روح نمود. طوريكه ايستاده بود و پيشانى اش را بر عصايش گذاشته بود.
خلائق گمان كردند او در تفكرى عميق فرو رفته است و مزاحمش نشدند. او چنان هيبت و صولتى داشت كه احدى را ياراى بهم زدن خلوت او نبود. همه منتظر ماندند تا خود، سرش را بالا كند. اما اين صحنه چهل سال طول كشيد. تا اينكه مورچه ى وارد عصاى او شد و آنرا از درون خورد تا شكست و يا اينكه زير عصايش را كاويدن گرفت تا آنكه تعادل عصا بهم خورد و حضرت سليمان به زمين افتاد و همه دانستند كه او چهل سال قبل وفات نموده بود.

معرفی ۳۴ ولایت و ۳۶۴ ولسوالي كشور

34 ولایت و 364 ولسوالی در افغانستان موجود میباشد:

۱- کابل 15 ولسوالی ( استالف , بگرامی , فرزه , پغمان , قره باغ , چهارآسیاب , کلکان , خاک جبار , گلدره , موسهی , ده سبز , سروبی , میربچه کوت , شکردره).

۲- هرات 15 ولسوالی ( ادرسکن , انجیل , اوبه , پشتون زرغون , چشت شریف , زنده جان , شینډنډ/سبزوار, غوریان , فارسی , کرخ , کشک , کشک کهنه , کهسان , گذره , گلران زیرکوه، پشت کوه، زاول، کوه زور).

۳- ننگرهار 22 ولسوالی ( آچین , رودات , بټی کوټ , سرخ رود , بهسود , شیرزاد , پچیرآگام , غنی خیل , کامه , کوټ , حصارک , هسکه مینه , چپرهار , گوشته , خوگیاڼی , دربابا , لعل پور , دره نور , مهمند دره , خیوه , نازیان، سپین غر ).

۴- بلخ 15 ولسوالی ( بلخ , چاربولک , چارکنت , چمتال , خلم , دولت آباد , دهدادی , زاری , شورتپه , شولگره , کشنده , کلدار , مارمل , , نهرشاهی).

۵ - قندهار 16 ولسوالی ( آرغستان , شاه ولی کوټ , ارغنداب , شورابک , پنجوائی , غورک , خاکریز, دامان , معروف , ریگستان , میانشین , ژیړی , میوند , نیش , سپین بولدک ، تخته پل ) دند .

امروز خانه‌ی خدا خالی بود!

دكتور ملك ستيز

ساعت تلیفونم به صدا می‌آید. پنج صبح است و من باید آماده‌ی سفر شوم. هر باری‌که از کابل برمی‌گردم، صدای کهکشانی احمد ظاهر به گوشم می‌خواند:

می‌روم خسته و افسرده و زار
سوی منزل‌گه‌ی ویرانه‌ی خویش

به خدا می‌برم از شهر شما
دل شوریده و دیوانه‌ی خویش

دقیقه‌ها می‌گذرند و من هوتل سرینا را به قصد میدان هوایی کابل ترک می‌کنم. وقتی موتر ما داخل جاده می‌شود، همه‌سو را پر از سرباز و تانک می‌بینم. راه‌های متصل به ارگ را ماشین‌های محاربوی حلقه زده‌اند و سربازان جوان که شدیداَ مسلح هستند به دور جاده‌ها در حرکت هستند. امروز جمعه است و گروه‌‌های سیاسی قصد تظاهرات دارند. وقتی پیش‌تر می‌رویم با چند ایست بازرسی مواجه می‌شویم. موتر ما را با دقت تلاشی می‌کنند. صبح کابل، به شهر نظامی و آماده‌ی نبرد با لحظات سنگین می‌ماند.

چرا هنروران ویژه اند؟

مصطفی عمرزی

زمانی که در مقام دفاع از واحد سیاسی، گفت و گو می کنیم، تکیه بر مجموعه ی داشته های مادی و معنوی، بخش عمده ی ادبیات این گفت و گو می شود؛ اما آیا دقت بر فحوای این موضع، این افاده را عام کرده است که بر ایثار و زحمات چه کسانی، تکیه کرده ایم؟
بسیاری از دارایی هایی تاریخی، مدنی، فکری و فرهنگی که در واحد های سیاسی کنونی، نام های ارزش های کشور های امروزی اند، مشروعیت خویش را برای تحکیم پایه های مملکت و ملت، از عناصری اخذ می کنند که گذشته گان فرهنگی، سیاسی و اندیشمندانِ مدفون در دل خاک می شوند.
اعتلا، عظمت و مجد، حاصل کردار و پندار انسانی بوده است که اگر سهم خودش/ شانس یافته گان، چند آبده و گور خوش ترکیب است، اما آنانی که مُردند و نشانی ندارند، در حالی در عظمت تاریخ تجلی می کنند که هنر آنان، بخشی از تعریف کارنامه های زعما و امرایی ست که روزی سرنوشت توده ها را در دست داشتند.

نشانه های تحمیل سانسور

مصطفی عمرزی

پس ازکودتای منحوس هفت ثور، بخیه زدن دهن مردم(سانسور) نیز یک اصل شمرده می شود؛ هرچند در ریاست جمهوری کودتایی شهید داوود، تمهیداتی داشت، اما با کُل ارزش ها و باور های افغانی، جدل نمی کرد.
رژیم های ایدیالوژیک که برای تحمیل، باید بر افکار مردم مهار بزنند تا زمینه ی راحت تطبیق جهالت ایده ها را فراهم آورند، با آزادی های منطقی و اصولی که با تنقید و تبیین، مفاسد را افشاء و نارسایی ها را اصلاح می کنند، همیشه مشکل داشته اند. بنا بر این، مردم از مزایایی محروم شده اند که ندای رسای خواسته های برحق شان بوده است.
جهالت ممانعت، از هفت ثور تا سقوط طالبان، تمام نمونه های ایدیالوژیک را که یکی به جای دیگر، اما از حُسن افکار مردم، برکنار مانده بودند، تشویق می کرد برای اجرای حتی پسمانده های قرون وسطی که به نام اعقتادات، عقب مانده ترین ها می شدند، از خردورزی کنار بکشند و با خیال راحت، نظام هایی را توجیه کنند که هرکدام پس از سقوط، به خاطرات منفور، مبدل شده اند.

کتاب های دری افغانی
(معرفی کتاب «فهرست کتب چاپی دری افغانستان»)

مصطفی عمرزی

رونق فرهنگی در افغانستان معاصر، به خصوص در دومین امارت مرحوم امیر شیرعلی خان، جایگاه نویسنده گان را دوباره مشخص کرد، اما تجاوز دوم انگلیس، عمر تحرک نو فرهنگی ما را که با تورید ماشین های صنعتی، چاپ نخستین جراید و انتشار کتاب ها را هم در برمی گرفت، کوتاه می کند.
در امارت اعلی حضرت امیر عبدالرحمن خان، جامعه ی ما که به اثر چند دهه تجاوز و دسایس رذیلانه ی انگلیس ها، آسیب های جدی دیده بود، بیشتر در حد تمرکز سیاسی، اقتصادی و عمرانی باقی می ماند. امیر با کفایت با همسان سازی جغرافیای تحت تسلطش و مهارت های دیپلوماتیک، داخل افغانستان را از شر انگلیس، پاک می کند. بنا بر این، در کنار افزودی به توان نظامی، توجه به خودکفایی، که برای نخستین بار کارخانه های افغانی در این زمان به تولید انبوه نیاز های اردو و مردم اقدام می کنند، با ساخت و ساز کاخ ها، ویلاها، باغ ها و اماکن عام المنفعه، پیش زمینه هایی می شوند که بعداً در بستر آن ها، رونق فرهنگی امارت مرحوم حبیب الله خان، حتی شهرت منطقه یی به دست می آورد.

بعضی علایم ناخوش

مصطفی عمرزی

در حدود دو سال قبل بود که بخش «دری» شبکه ی «صدای امریکا» در دنیای مجازی، نظرسنجی ای را پیرامون نام های «دری» و «فارسی»، به راه انداخت و در آن، از افغان ها خواست که «به کدام، رای می دهند!» من در همان زمان با انتشار مقاله ای، اعتراض و تبیین کردم، چنین برنامه ای در حالی که خلاف عرف دیپلوماتیک می باشد، در دنیای بزرگ مجازی که در چنین مواقع، میکانیسم های شفافی وجود ندارند تا مثلاً اگر مسئله افغانی باشد، فقط آرای افغان ها ثبت شود، بیگانه گان نیز می توانند به ضرر ما، وارد میدان شوند. بعداً گمان من درست برآمد که تعدادی افغان ستیز داخلی با جلب توجه ایرانی ها و تاجکستانی ها، نتیجه ی نظرسنجی را بر ضد نام «دری»، مدیریت می کردند. در این میان، انبوه کاربر خارجی، به خصوص اشتراک گسترده ی مجوسان/ فارسان ایرانی بر ضد افغانستان(رای به نفع نام فارسی)، به قدری واضح بود که بر کسی پوشیده نماند.

زنده گی ادبی؟!

مصطفی عمرزی

درادبیات زبان دری، زنده گی به معانی پدیده های عرفانی، می و معشوق، نکوهش و ستایش و امرار معاش در دربار شاه نیز آمده است؛ هرچند تقابل سیاسی، منشه ی این زبان می شود، اما محتوای فرهنگی آن نیز تزویر و نیرنگی دارد که وفرت پرداخته های مجهول را می زاید و در مفاهیم آن، هرج و مرج تبانی و بدبینی گذشته و حال، تبارز می کند.
ستیزه گران معروف(شعوبیان) که از سوی غزنویان، زخم های کاری خورده بودند، سیمای زنده گی را در ادبیات دری، ماضی فراموش شده، اما دست کاری ای ترسیم می کردند تا شان آنان در میزان سیاسی، متخاصمی را معرفی نکندکه می بافد و می روبد، اما جایش را عنصر خیال او، در ستیزی پُر می کند که هزار سال پس از آن روزگار، حامیان آن فرهنگ و میراث، هنوز هم زمان حال را فراموش کرده اند و عقده دارند که زنده گی خوب آنان در ورای تاریخ بوده است.

سروري براي آزمون الهي

مصطفی عمرزی

درست در خاتمه ي ماه مبارك رمضان، پس از يك ماه رياضتي كه با تحريم خورد و نوش به همراه است ، سه روزي را مي آغازيم كه به نحوي عزاي شكم را مداواست. اين سه روز، ایام عيد سعيد فطر هستند كه با خاتمه ي رحمت حق، سرور و شادماني آن به شمار مي روند:

حضرت مولاناعيد آمد و عيد آمد و آن بخت سعيد آمد
برگير و دُهل مي زن كان ماه پديد آمد

بگذشت مه روزه و عيد آمد و عيد آمد
بگذشت شب هجران، معشوق پديد آمد

عيد آمد و عيد آمد، ياري كه رميد آمد
عيدانه فراوان شد، تا باد چنين بادا

ملای بلخی/ رومی

عيد از جمله ی واژه گانی ست كه همانند بسياري از واژه گان خيلي آشنا، با معانی خوش، همنوایی دارند. هر سال در كشور هاي اسلامي، دو موقعيتي وجود دارند كه با نام عيد، به سرور، احترام و تحمل پذيري ها وضاحت بيشتری مي بخشند.

منطق مجوس

مصطفی عمرزی

شهرت پدیده ی ستیزه گر مجوس، بیشتر از زمانی تاریخی شده است که با آیین شکوهمند اسلامی، مواجه می شود. در تاریخ منطقه ی ما، دودمانی به نام سامانی معروف است. سامانیان در واقع نخستین طیف دهقانانی بودند که با فتور خلافت اسلامی، به قدرت رسیدند؛ هرچند این حکومت دیر نپایید و توسط غلامان زرخرید خودشان یا غزنویان، دوباره به کار دهقانی گماشته می شوند، اما مزه ی قدرت و سپس حرمان از آن، این دودمان و بقایای آن را به تبع همدیگر، به بدترین پدیده های عقده ی حقارت، مبدل می کنند.
هزار سال پس ازسقوط دهقانان سامانی و جراحی روسان در ترکستان که این خطه ی عظیم اسلامی را به چندین کشور قومی مبدل کرد، کشور فقیر تاجکستان زاده می شود. استعمار انگلیس درایران نیز با تولید عنصر بی مفهوم و بی اصل و نسب فارس، یک قطب دیگر می سازد که در جغرافیای ما با وجود تضاد و تناقضات آشکار، به نام فارسی زبان نیز توجیه می شود.

دزد ناشی که به کاهدان زده بود

مصطفی عمرزی

«دزد ناشی که به کاهدان زده بود»، نام یک اثر معروف مهدی سهیلی، طنزنویس برجسته ی ایرانی، به زبان دری است. در این داستان، دزد(شخصیت تعریف شده ی بد) پس از مرارت های زیاد، بالاخره به جایی می رسد که ناشی گری(عدم فهم او) درمسئله ی دزدی می شود.
نضج فرهنگ های ابتذال، به انواع ستیز، دامن زده است. از تقابل کوچه- بازاری تا بحث های جدی سیاسی، اما در همه نشانه هایی از عقده های شخصی وجود دارند. متاسفانه کارکرد ضعیف فرهنگی، به ویژه در قبال ارزش هایی که سیاسی- فرهنگی اند (افغانستان و افغان)، تیغ های جهالت را گاه به سقف خانه ی مشترک ما می رسانند.