شریک کور!

لومړۍ برخه - د پلار شریک کور!

عبدالله وردک ، انګلستان - نومبر - ۲۰۱۹

ګرانو او قدرمنو وروڼو او خویندو! السلام علیکم و رحمت الله و برکاته! الله (ج) د وکړي، چې ټول روغ او جوړ وئ.

ګرانو او قدرمنو لوستونکو!

نن سبا، دغه د شریک کور ټکی، د ځینو افغانانو په خبرو، ویناوو، او لیکنو کې ډېر زیات یادیږي.

په خاصه توګه، زیاتره وخت یادیږي چې یو سیاسی ګوند، د هغو د متعهدینو، شریک او ګډ کور دی.

همدارنګه، ځینې وخت، ځینې خلک دا خبره هم په ځینو غونډو کې یادوي، چې وطن د ټولو شریک کور دی.

د یادولو وړ ده، چې د پلار کور، د ګوند د کور، او د وطن د کور سره، ډېر فرق لري.

د پلار په کور کې یوازې د پلار اولادونه راټولیږي. د ګوند په کور کې هغه متعهدین سره راټولیږي، چې هغه د یوه شریک سیاسی فکر، او هدف خاوندان وي، او دوی د یوې شریکې مفکورې په آساس، سره یوځای شوي وي.

نذرانه

حیات الله بخشی

به محفل ساقی ما باده در پیمانه می ریزد
ز بهر خدمت یاران، عرق از شانه می ریزد

ببین مه از کدام سمتی نمایان گشته است امشب
که ساقی بی تعلل، باده در پیمانه می ریزد

اگر زاهد ببیند چشم مست ساقی ما را
 ز دستش وقت دیدن، تسبیح صد دانه می ریزد

شود در دفتر عشاق، نام نیک او تسجیل
چو فرهاد هر کسی خونش چنان مردانه می ریزد

اگر ساقی ز رخسارش برون آرد حجابش را
به دور شمع روی او دوصد پروانه می ریزد

به یاد نرگس چشمش، سحر خوابم پریشان شد
از آن رو از دو چشمانم، گهر مستانه می ریزد

شود گر جلوه آرا دلبر زیبای من امشب
 به پایش بخشی ما خون خود نذرانه می ریزد

عجز

حیات الله بخشی

تا صمدم کند نگه، کی صنمت نهم جبین
تا تو صنم عدم شوی تا عدمت نهم جبین

سجده ی دل به شوق اگر راه بر آستان کشد
گریه ز انفعال کنم در حرمت نهم جبین

سایه ی هیبتت ربود عقل و دل و دیده ی من
چیست گناه من که من در قدمت نهم جبین

دل به جمت جهان نماست، دیده ی اعتراف گواست
عشق در استغاثه تا از کرمت نهم جبین

قبله ی دل ز عرش تو، آیینه کشد اگر
کعبه ی اشتیاق وصل تا چه دمت نهم جبین

سعی طلب بکش به عجز شش جهتش تو بخشیا
مستغنی ست بگویی گر بیش وکمت نهم جبین

شکوه

حیات الله بخشی

طالع اگر ندارم، بختم چرا گران است
بختم اگر نسازد، طالع چرا چنان است

گردون سفله ی دون، مهری به ما ندارد
واحسرتا از این دون، با ما چرا گران است

با اهل علم و دانش، گردون نکرده سازش
زین رو دوای عشرت در کام سفله گان است

دنیا که است بودش عشرت سرای دونان
 از وی مکن شکایت تا آن دم ترا روان است

در باغ لاله و گل، زاغ است به جای بلبل
رنگی به رخ ندارد هر جا که بوستان است

ماییم و داغ حسرت در انبساط گیتی
یعنی که ارز عشرت در ملک ما گران است

در رثای مادر

حیات الله بخشی

نشد تا در عزایت مادرا من گریه می کردم
نشد تاپیش پایت مادرا من گریه می کردم

نشد تا حجم درد و غصه و اندوه هجرانت
نشسته بی نهایت مادرا من گریه می کردم

نشد تا در نبودت ناله کرده هم گریبان را
گرفته از برایت مادرا من گریه می کردم

ندانستم چرا اشکی ز چشم من نشد جاری
وگرنه از قفایت مادرا من گریه می کردم

نکردم خدمتی از جان ز دستم پوره گر می بود
 شبی را در رثایت مادرا من گریه می کردم

قبرستان

مصطفی عمرزی

با هزاران درود و رحمت بر جامعه ی روشنفکری ایران، که کسی همانند زنده یاد استاد ناصر پورپیرار، از چکاد آن، ما را هشدار می دهد: هرچند همسایه ی غربی در تولید ایسم فارسی، غرض سیاسی دارد، اما اگر از مدرک سال ها رنج و تلاش ناموران فرهنگی این خطه، در زبان خود در حالی آگاهی یافته ایم که در خانه ی هر افغان، نماینده گان موثر و محترم شان (کتاب های غیر سیاسی دری ایرانی) یاوری می کنند تا در گستره ی تجربیات تخلیق و ترجمه، خواننده گان افغان، بر تلاش های خوب مردمان بی آلایشی لبیک بگویند، سهم تلاش های آن ایرانیان آگاه نیز مهم است که با واکاوی، تدقیق و بازنگری تبیین کرده اند در جریان فرهنگی ایران، بخشی منتشر شده است که جرثومه های تعصب مجوس/ فارس را می زداید.

عذاب وجدان
(معرفی کتاب «آغاز یک پایان»)

مصطفی عمرزی

حکومت منحوس مسعود- ربانی، الحق که در تاریخ افغانستان، به نام «سقوی دوم»، مشهور است. متاسفانه این حکومت ننگین که انتقام گیری روس ها از افغان ها بود، نه فقط با ساخت و ساز خارجی ها به میان آمد، بل در زمینه ای شکل گرفت که عملاً پشتون ستیز بود.پیمان ننگین «جبل السراج» که در آن مسعود، مزاری و دوستمُ به توافق رسیده بودند تا به خیال خودشان(اکثریت کشور) دیگر به حاکمیت پشتون ها پایان دهند، افزون بر صد ها مشکل که از رهگذر تنازع فرهنگی اقلیت ها به وجود آمدند، با بی کفایتی دست اندرکارانی که با چاپ بی رقم پول افغانی، آن را به حد کاغذ تشناب، بی ارزش ساختند نیز روی کسانی را سیاه کرد که از قشر فرهنگی و تحصیل کرده، مداح سقوی بودند.

سهم زنان افغان در فرهنگ های خوب

مصطفی عمرزی

جبر زمان باعث شده است با مراجعه به تاریخ، بیشترین درخشش را در نام هایی بیابیم که در وجود مردان، خلاصه می شوند. با ظهور اسلام و پرتو آن در سرزمین های ما که با موهبت الهی قرآن، به همراه بود، روزنه های بسیاری برای اندیشه های نو و محو رسم های سیاه و تاریک گذشته، گشوده می شوند.
در پایان حاکمیت های مستقیم اعراب و آغاز سلسله های سرزمینی، رونقی به مشاهده می رسد که با فهرست بزرگی از نام های دانشمندان، اندیشمندان، شاعران و نویسنده گان، تاریخ ما را متنوع کرده اند؛ هرچند بار منفی جریان هایی نیز محسوس اند که به فرهنگ های جعل، تزویر و تنازع(خراسانی- فارسی) انجامیده اند.

غني؛ د غني افغانستان اړتیا

افغانستان هغه هېواد دی، چې د ویاړلي تاریخ ترڅنګ ولسي تېروتنې هم په خپلو زرینو پاڼو کې لري.
ولس مو له حکومتونو ننګه کړې، خو په یوه حساس پړاو کې بیا داسې تېر وتلی یا تېر ایستل شوی، چې ماته ملا یې بیا کلونه، کلونه سمه شوې نده او خبرو افسوس و ارمان ته تللې ده.
اوسمهال هم افغانستان په ډېرو سختو او حساسو شرایطو کې راګیر دی؛ تېر تاریخ او اوسنیو شرایطو ته په کتو سره ویلی شو، چې په کار ده، له خوبه راويښ شو، سم ته سم ووایو او ناسم ته ناسم.

دلته غواړم څو ټکیو ته د وړاندیز په بڼه اشاره وکړم:

اوسنیو نازکو شرایطو ته په پام سره دا احساس پیدا کېږي، چې افغانستان یوه جدي زعیم او یوه پیاوړي مستبد او مصلح نظام ته اړتیا لري، څو وکولای شي په جدي توګه برخورد یا چلند وکړي، د هېڅ یوې مغرضې کړۍ تر نفوذ لاندې را نه شي او په اصطلاح "بلې گویک" نه وي. داسې مستبد نظام، چې ولس ته په رښتیني توګه د خیر تمه ترې وشي او عملاً د ولس هوساینې ته کار وکړي، خو له جنګسالارانو سره جدي، غوڅ او قانوني چلند وکړي، خلع سلاح یا بې وسلې یې کړي او زندانونو ته یی واچوي.

دیرویشتم د میزان ۱۳۰۸ل کال د نادر خان پاچا کېدل

محمد ایاز نوري آزادي  ۱۵/۱۰/۲۰۱۹

درنو افغانانو! دغه زما تحلیلي لیکنه د قتل شوي نادر شاه په پېږندلو کې په  دقت سره ولولئ، تاسو د ګران افغانستان د ننۍ غمیزې اصلي ريښې او جرړې ته رسېږئ.
تاریخي وقایع، چې د یوه ملت په برخلیک مخامخ اثر کوي، د هغه ملت په راتلونکې هم خصوصاً په سیاسي بدلونونو کې مهمه برخه لري. د ګران زمونږ افغانستان حاضره جاري غمیزه هم خپل تاریخي تسلسل لري، دا، چې مونږ افغانان پخپل معاصر یا تازه پاتې تاریخ کې لس کلن (۱۹۱۹- ۱۹۲۸ز) اماني ویاړمن پړاو لرو، چې رهبري او سروالي ئې یو په ملت او د افغانستان په ترقي مین شرافتمند شخصیت، اعلیحضرت غازي امیر امان الله خان کوله. دا هم ګورو، چې همدغه اماني دولت پس له لسو کلنو حکومت کولو (۲۴ جدي ۱۳۰۷ل - ۱۴ جنوري ۱۰۲۹ز کال) د کورنیو پټو خاینانو او د انګلیسي استعمار د ماهر پټ لاس په ذریعه د سقوط سره مواجهه کېږي او د امان الله غوندې یو عظیم انسان او افغان پر ځای یو بی سواده عجیبه کس په نوم دې حبیب الله خان مشهور په بچه سقاو د خادم دین رسول الله د ابلیسي شعار لاندې د کابل په شاهي ارګ کې نصب کېږي، چې هغه وخت دغه کرغیړن بدلون د هر پتمن افغان په مخکې د افغان ملت یوه تاریخي غمیزه او ناکامي وبلل شوله.

قاصد

د سیاسی بحث د ګډونوالو د پام وړ!

عبدالله وردک، انګلستان - آکتوبر - ۲۰۱۹

ګرانو او قدرمنو وروڼو او خویندو! السلام علیکم و رحمت الله و برکاته! الله (ج) د وکړي، چې ټول روغ او جوړ وئ.

ګرانو او قدرمنو لوستونکو!

د سیاسی بحثونو ګډونوالو ته پکار ده چې په ډېره امانتدارۍ سره خپلو لیدونکو، او اورېدونکو ته حقایق وړاندې کړي.
دوی باید هېر نکړي، چې دوی الحمدلله، مسلمانان، او افغانان دي. دوی باید په بل چا پسې هېڅکله دروغ ونه وایي، او هم په هېچا پسې هېڅکله تهمت ونه تړي. دوی باید هر وخت پخپلو بحثونو، او مناظرو کې، اسلامي، افغانی، او سیاسی اخلاق مراعات کړي.
همدارنګه، د سیاسی بحثونو برخوال باید تر خپل وس او توان پورې هڅه وکړي، چې پخپلو بحثونو کې د پردیو ژبو ټکي استعمال نکړي.
د مثال په توګه یو څو ورځې مخکې، د یوه نوماند نماینده، ”Voter List“ څو څو ځلې د (Water List) په شان تلفظ کاوه.

غزل

حیات الله بخشی

قامتش دیدم و شمشاد مرا یاد آمد
 موی او دیدم و سواد مرا یاد آمد

بس که در کوی غمش دست و گریبان بودم
 سوی خود دیدم و فرهاد مرا یاد آمد

 دل توتوته ی سنگ است مگر ای ظالم
 جور تو دیدم و شغاد مرا یاد آمد

بی نوا دیده و دستش بگرفتم زیرا
پندی از گفته ی اوستاد مرا یاد آمد

دلبرم سوی چمن رفته و من ای بخشی
سوی او دیدم و شمشاد مرا یاد آمد

غزل

حیات الله بخشی

باورم کن همچو جانم دوست می دارم ترا
جان چه باشد بیش از آنم دوست می دارم ترا

با همه عصیان عشق و با همه حجم گنه
 نازنینم مهربانم دوست می دارم ترا

 گر به دارم می کشاند یا به زندان عشق تو
 این چنین و آن چنانم دوست می دارم ترا

 در محیط این غمستان تا به عشقت زنده ام
ای توانم تا توانم دوست می دارم ترا

در رهت جان می سپارم بر سرت سر می دهم
 بیش تر از دیگرانم دوست می دارم ترا

غزل

حیات الله بخشی

ندانستم چرا روزی فراموشم نمی گردی
چو زلف خانه بردوشت، پس گوشم نمی گردی

 نه دورم می کنی از خود نه می خوانی مرا با خود
به بالینم نمی آیی هم آغوشم نمی گردی

هوایت بر سر افتاده، وصالت را هوس دارم
ولی افسوس، دریغ و آه، لب نوشم نمی گردی

چرا از درد هجرانت هلاکم می کنی آخر
هلاکت گر شوم، دانم سیه پوشم نمی گردی

 نمی دانم که چون بخشی، دل از وصلت جدا سازد
 چو می دانم سیه بختم هم آغوشم نمی گردی

ناگزیری های ارائه ی پاسخ

مصطفی عمرزی

گاهی امثال این قلم، متهم می شوند که در شیوه ی تنقید، تند استند. بلی، نه فقط گاهی، بل هرازگاهی که نیاز باشد، پاسخ می گویم؛ اما وجداناً در کشوری که این همه رابطه ی قومی و خویشی، حتی یک واحد کامل کلیت متجانس نمی گذارد، خیلی دشوار است در صورتی تبارز کنیم که اگر ناگزیری های ارائه ی پاسخ نباشد، تنها عدم رعایت نزاکت های اجتماعی برخورد عادی با هموطنان که تنوع قومی دارند نیز به عذاب وجدان، مبدل می شود.
از خود شروع می کنیم که بلی، بسیاری از جوابات ما در نمونه های معامله ی به مثل، شبیه حملاتی شده اند که در تمام آن ها می کوشند با ایجاد ذهنیت های منفی، از مشروعیت و وجاهت تاریخی و اجتماعی ما بکاهند.